ЖУРНАЛИСТЕРДІҢ БОЛАШАҚ СТУДЕНТТЕРІНІҢ КӘСІБИ ҚҰЗЫРЕТТЕРІН ДАМЫТУ ФАКТОРЫ РЕТІНДЕ ЖАЛҒАН ЖАҢАЛЫҚТАРҒА ҚАРСЫ ӘРЕКЕТ ЕТУ
##plugins.pubIds.doi.readerDisplayName##:
https://doi.org/10.48371/PEDS.2025.77.2.005Кілт сөздер:
фейк, жаңалықтарға қарсы тұру, кәсіби құзыреттілік, фактчекинг, медиа сауаттылық, ақпараттық қауіпсіздік, ақпаратты саналы тұтыну, мамандарды дайындауАннотация
Қазіргі ақпараттық қоғам жағдайында жалған жаңалықтар қоғамдық пікірге және журналистердің кәсіби қызметіне әсер ететін маңызды мәселеге айналуда. Жалған ақпараттың таралуы журналистика саласындағы болашақ мамандарды даярлау тәсілдерін қайта қарауды талап етеді. Бұл мақала «Журналистика» білім беру бағдарламасының болашақ студенттерінің кәсіби құзыреттіліктерін дамытудағы жалған жаңалықтарға қарсы күрес рөліне арналған, бұл тақырыптың цифрлық дәуірде тиімді жұмыс істей алатын мамандарды даярлау контекстіндегі өзектілігін атап көрсетеді.
Зерттеудің мақсаты – жалған жаңалықтарға қарсы күрес әдістерін оқытудың «Журналистика» білім беру бағдарламасының студенттерінің кәсіби құзыреттіліктерін қалыптастыруға әсерін бағалау. Жұмыста медиасауаттылықтың теориялық негіздері, фактчекинг пен сыни ойлауды оқыту әдістері талданды, Торайғыров университетінің студенттері қатысқан эксперимент жүргізілді. Зерттеу барысында 80 студент эксперименттік (ЭТ) және бақылау (БТ) топтарына бөлінді. Эксперимент үш кезеңнен тұрды: диагностикалық, білім беру және бағалау. Тестілеу нәтижелері ЭТ студенттерінің сыни ойлауда (+64% қорытынды баллға), жаңалықтарды талдауда және фактчекингті меңгеруде БТ-мен салыстырғанда (+11%) айтарлықтай жақсарғанын көрсетті. Саулнамалардың деректері медиаконтентті тұтынудың саналылығының артуы және тексерілмеген көздерге сенімнің төмендеуі туралы куәландырады. Зерттеуде кейстерді талдау, сауалнамалар және оқытушылар мен студенттермен сұхбат әдістері қолданылды. Бұл тәсіл сандық және сапалық деректерді жинауға мүмкіндік берді, оқытудың студенттердің кәсіби құзыреттіліктеріне әсерін жан-жақты талдауды қамтамасыз етті.
Зерттеу нәтижелері жалған жаңалықтарға қарсы күрес бойынша оқытудың кәсіби құзыреттіліктердің дамуына оң әсер ететінін көрсетеді. Деректерді талдау мұндай оқытудан өткен студенттердің жалған жаңалықтарды жақсы танитынын және ақпаратты сыни талдау дағдыларының жоғары екенін көрсетеді. Қорытындылар құзыретті мамандарды даярлау үшін білім беру процесіне жалған жаңалықтарға қарсы күрес модульдерін енгізу қажеттілігін атап көрсетеді.
Жұмыстың құндылығы жалған жаңалықтармен күрестегі білім беру бағдарламаларының рөлі және олардың журналистердің кәсіби дамуына әсері туралы түсінікті кеңейтуінде, бұл тиісті білім саласына елеулі үлес қосады.
Зерттеудің практикалық маңыздылығы білім беру ұйымдары үшін білім беру бағдарламаларына жалған жаңалықтарға қарсы күрес модульдерін енгізу бойынша ұсынымдар әзірлеуде көрініс табады, бұл болашақ журналистердің біліктілігін арттыруға және олардың кәсіби сын-қатерлерге дайындығына ықпал етеді.
