ТІЛДІК ТҰЛҒА ЖӘНЕ СӨЙЛЕУ МӘДЕНИЕТІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ
##plugins.pubIds.doi.readerDisplayName##:
https://doi.org/10.48371/PEDS.2023.70.3.024Кілт сөздер:
даму, танымдық дағдылар, мектеп жасына дейінгі балалар, сыни ойлау, технология, сөйлеу мәдениеті, тіл мәдениеті, тілдік тұлғаАннотация
Дәстүрлі бағдарланған лингвистикада ғылымға негізделген құралдар мен әдістермен шешілмейтін, бірақ мәтін лингвистикасын зерттеудің синкретикалық логикалық-лингвистикалық, психолингвистикалық, социолингвистикалық әдістерін қолдануды қажет ететін проблемалар мен міндеттер үнемі қойылып, қалыптасады. Біздің ойымызша, лингвомәдениеттану талдаудың ерекше саласы ретінде дәл осы сұрақ қоюдың арқасында туындайды. Қазіргі тіл туралы ғылымды ізгілендіру коммуникативті тұлғаға, сөйлейтін және сөйлейтін адамға қатысты мәселелерді бірінші орынға қояды. Мұндағы бастапқы нүкте-тілдік тұлғаны "адамның сөйлеу туындыларын жасау мен қабылдауды анықтайтын қабілеттері мен сипаттамаларының жиынтығы ретінде" түсіну.
Ғылымның динамикалық тіршілігін талдау өзекті, өте күрделі және белгілі бір тарихи кезеңдегі кейбір тілдік өзгерістердің негізділігін және басқалардың қолайсыздығын анықтау үшін өлшемдердің тұтас жүйесін әзірлеуді талап етеді. Тіл туралы ғылыми ақпарат (басқа ғылымдардан алынған ақпаратпен бірге) және оның негізінде жатқан әдіснамалық принциптер адамның ғылыми дүниетанымын, оның тілдің қалай жұмыс істейтінін түсінуін қалыптастырады; олар гуманитарлық білімнің негізі, адамның тіл мәдениетінің негізі болып табылады. Сонымен қатар, лингвомәдениет ұғымы қарым-қатынасқа қатысатын адам сөйлейтін мәдениеттің құбылысы мен төлсипаты ретінде тілдің құндылығы, маңыздылығы ұғымдарымен тығыз байланысты. Тілдің мәдени маңызы, оның әлемнің бейнесін, адам санасынан өткен бүкіл адам өмірін бейнелейтінін түсіну тіл жүйесінің әртүрлі деңгейлерінде көрініс табады.
Тұлғаның тілдік мәдениеті "тіл мәдениеті" және "сөйлеу мәдениеті"құбылыстарының өзара әрекеттесуі нәтижесінде қалыптасады. Ол жазбаша және ауызша сөйлеу нормаларын, жүйенің семантикалық және экспрессивті мүмкіндіктерін білуге, классиктерге жататын үлгілі көркем, публицистикалық және басқа да риторикалық мәтіндерді зерттеуге негізделген.
Тілдік құралдарды талдау кезінде тілдік тұлғаның көркемдік ойлауы мен көркемдік талғамы дамиды.
